Czy kiedyś zastanawiało Cię, jak powstaje prąd, a następnie trafia do gniazdka? Zanim dotrze do końcowego odbiorcy, musi przejść długą i wieloetapową drogę - od elektrowni, poprzez elektroenergetyczne stacje przyelektrowniane i Główne Punkty Zasilania, aż po lokalne sieci dystrybucji oraz dostawców prądu. Sprawdź, jak dokładnie wygląda ten proces!
Jak powstaje prąd?
Prąd to uporządkowany ruch elektronów. Ich źródłem są materiały nazywane przewodnikami lub półprzewodnikami. Elektrony te jednak nie poruszają się, podczas gdy ich ruch jest kluczowy w tym procesie. Aby tak się stało, konieczne jest poddanie surowca działaniu pola magnetycznego. Nazywa się to zjawiskiem indukcji elektromagnetycznej.
Jak to wygląda w praktyce?
Prąd wytwarza się w generatorach zbudowanych z uzwojonych cewek metalowych (czyli źródła elektronów), które obracają się wokół siebie, oraz magnesu. Do wprawienia w ruch takiej konstrukcji i wywołania zjawiska indukcji potrzebne jest sporo energii mechanicznej. Przeważnie są to:
- ruch wody lub wiatru, które wprawiają w ruch turbinę;
- para wodna pod wysokim ciśnieniem, wytwarzana poprzez podgrzanie wody różnymi paliwami (gazem, olejem, węglem lub ciepłem pochodzącym z reakcji atomowej).
Oprócz metody indukcyjnej warto również wspomnieć o innych źródłach energii, takich jak ogniwa chemiczne i paliwowe, które działają bez spalania.
Szczególne miejsce w tej grupie zajmuje fotowoltaika, czyli metoda przetwarzania energii słonecznej na elektryczną. Wartość produkcji tego rodzaju energii systematycznie wzrasta (z 753 w 2022 r. do 826 GWh w 2023 r.), ale wciąż nie przekracza 5% udziału w rynku. Mimo to pozostaje jednym z najbardziej perspektywicznych pól rozwoju energetyki w Polsce i na świecie.
Jak działają elektrownie? Dominuje jeden typ produkcji prądu
Według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych struktura produkcji elektrycznej zdominowana jest przez elektrownie węglowe. W październiku 2023 r. udział tego typu produkcji wyniósł niemal 70% - jeszcze dekadę temu było to aż 90%.
Jak wygląda produkcja prądu w elektrowni węglowej? Można podzielić ją na kilka etapów:
- Węgiel jest rozdrabniany i spalany w bardzo wysokiej temperaturze, co wykorzystuje się do ogrzania wody.
- Pod wpływem ciepła woda zamienia się w parę wodną, której wyrzut pod wysokim ciśnieniem wprawia w ruch turbinę, a ta z kolei - generator prądu.
- W generatorze zachodzi zjawisko indukcji, energia mechaniczna zmienia się w elektryczną.
Nie jest to jednak jedyne działanie elektrowni. Znajdujące się na jej terenie generatory - nawet te największe - wytwarzają prąd o napięciu wyjściowym wynoszącym niewiele ponad 20 kV. Nie jest to wartość wystarczająca, aby przesył energii elektrycznej na duże odległości był wydajny. W związku z tym wytworzona energia trafia do elektroenergetycznych stacji przyelektrownianych, gdzie jej napięcie jest podnoszone. W Polsce jest to standardowo 220 kV i 400 kV dla sieci Najwyższego Napięcia umożliwiającej przesył na kilkaset kilometrów, a także 110 kV dla sieci Wysokiego Napięcia. Te drugie mogą przesyłać prąd na odległość do kilkudziesięciu kilometrów.
Jak prąd jest transportowany?
Kolejny etap to transport wytworzonej energii elektrycznej. Na sieć transportową składają się dwa główne elementy:
- Główne Punkty Zasilania, czyli stacje transformatorowo-rozdzielcze. Są odpowiedzialne za obniżenie napięcia prądu do poziomu przystosowanego do końcowego odbiorcy, a następnie wprowadzenie go do lokalnej sieci dystrybucji, czyli systemu linii elektrycznych, które doprowadzają prąd możliwie najbliżej budynków. W zależności od terenu dystrybucja energii elektrycznej może odbywać się liniami podziemnymi lub napowietrznymi.
- Przyłącza energetyczne naziemne lub napowietrzne. To z nich prąd płynie do przydomowej rozdzielnicy, a następnie instalacji biegnących w ścianach budynku do gniazdek i opraw elektrycznych.
Stąd już tylko krok, aby prąd trafił do Twojego domu, a mianowicie - przyłączenie instalacji do sieci energetycznej oraz podpisanie umowy ze sprzedawcą lub dostawcą prądu.
Sprzedawca a dostawca prądu - jaka jest między nimi różnica?
Wiele osób utożsamia sprzedawców i dostawców prądu, choć są to dwa różne podmioty i odgrywają odmienne role w łańcuchu dostaw energii. Warto wiedzieć, na czym polega różnica pomiędzy nimi.
Sprzedawcy prądu, tacy jak E.ON Polska, hurtowo kupują energię bezpośrednio od elektrowni lub pośrednika, a następnie odsprzedają ją odbiorcom końcowym po określonej cenie za kilowatogodzinę. Zwykle jednak nie dostarczają tej energii swoim klientom, ponieważ nie dysponują odpowiednią infrastrukturą przesyłową. Podmiot, który taką infrastrukturę posiada i może doprowadzić prąd do budynku, to dostawca.
Różnicę pomiędzy sprzedawcami a dostawcami prądu zauważysz też na rachunku. Sprzedawcy pobierają opłatę za sprzedaż prądu, zaś dystrybutorzy m.in. opłatę przesyłową, opłatę przejściową i opłatę abonamentową. Warto przy tym pamiętać, że możesz zawrzeć osobne umowy ze sprzedawcą i dostawcą lub jedną kompleksową.
O ile na wybór dostawcy prądu nie masz wpływu, o tyle możesz wybrać takiego sprzedawcę, który jest w stanie zaproponować Ci korzystne warunki cenowe lub taryfę najlepiej odpowiadającą na Twoje potrzeby, a w niektórych przypadkach negocjować stawkę jednostkową.
Komentarze