Czym jest megalomania? Definicja, przyczyny, objawy

Megalomania to skupienie się na sobie, na własnym "ja", megaloman to osoba niejako zakochana w sobie, posiada nierzeczywisty obraz samego siebie, idealizuje się, wyolbrzymia swoje zalety ale zapomina o wadach. Megalomania jest zaburzeniem psychicznym, nierzadko współistnieje z innymi, np. z zaburzeniem osobowości czy schizofrenią. Jak dokładnie się objawia oraz jakie są metody jej leczenia?

Megalomania - definicja

Megalomania to nadmierne i przesadne przekonanie o własnej wyjątkowości, stawianie siebie na wyjątkowym miejscu, wyolbrzymianie swoich zalet i dokonań. To inaczej mania wielkości - osoba na nią cierpiąca jest przekonana, ze jest:

• najlepsza,
• idealna,
• wyjątkowa,
• popada w samozachwyt,
• chwali się swoimi dokonaniami,
• nadmiernie skupia się na sobie, pomijając innych.

Megalomania może występować jako samodzielne zaburzenie ale i jako jeden z objawów tych poważniejszych, np. schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzeń osobowości, bywa diagnozowana również w psychozach. Megaloman nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu. Megalomania to cecha przywódców, również tych o skłonnościach do tyranii i dyktatury.

Przyczyny megalomanii

Jakie są przyczyny manii wielkości? Skąd bierze się nadmierne przekonanie o własnej wyjątkowości, gdzie upatrywać źródeł takiego stanu rzeczy? Wymienić można czynniki biologiczne, w tym zaburzenia w neuroprzekaźnictwie, w tym w przekaźnictwie serotoniny i adrenaliny, bardzo często tego typu zaburzenia mogą być przyczyną schizofrenii czy psychoz. Megalomania może być również spowodowana innymi chorobami, m.in. urazem mózgu, gzem mózgu, padaczką, stwardnieniem rozsianym, problemami z tarczycą. Mania wielkości może wystąpić jako skutek uboczny stosowania niektórych leków, w tym leków antydepresyjnych czy silnych leków przeciwpsychotycznych. Psychologowie wskazują również na rolę czynników psychologicznych, w tym niedojrzałość emocjonalną. Megalomania w pewnym sensie jest typowa dla małych dzieci, którym towarzyszy zjawisko egoizmu dziecięcego, dziecko stawia siebie w centrum wszechświata, jest przekonane o swojej wyjątkowości, cechuje je naturalna naiwność. Ponadto, megalomania może pojawić się jako odpowiedź na liczne kompleksy i niskie poczucie własnej wartości - najczęściej tak właśnie jest, to niejako mechanizm obronny osób niepewnych siebie, słabych i panicznie obawiających się odrzucenia.

Objawy megalomanii, czyli jak zachowuje się megaloman

Jakie zachowania są typowe dla megalomana? Jak zachowuje się człowiek, który jest przekonany o własnej wyjątkowości? Typowym objawem megalomanii jest zaburzony obraz siebie oraz nadmierne przekonanie o własnej wyjątkowości. Ponadto, megaloman:

• ma wyidealizowany obraz siebie, widzi tylko swoje zalety, nie dopuszcza do siebie myśli, że ma wady, że może mu coś nie wyjść, że robi coś źle;
• jest narcyzem; czuje się lepszy od innych;
• jest próżny, zarozumiały, arogancki i egoistyczny;
• jest zuchwały, samolubny, przekonany o własnej wyjątkowości i o tym, że jest niezastąpiony;
• manipuluje ludźmi, często stosuje szantaż emocjonalny - robi wszystko by osiągnąć swoje cele;
• źle znosi porażkę i krytykę, nie widzi swoich błędów, nie uczy się na nich;
• pragnie zajmować wysokie stanowiska, mieć władzę nad innymi, rządzić nimi.

Megaloman może mieć także poczucie misji do spełnienia, czuje się prawie jak Bóg, tworzy nierzadko piękne ale nierealistyczne plany.

Tak naprawdę jednak megaloman to człowiek pełen lęku, obawia się odrzucenie, nie chce być wyśmiana, obawia się swoich niedoskonałości. Choć całemu światu chce pokazać jaka jest idealna, doskonale wie, że to tylko maska: nie zdaje jednak sobie z tego sprawy. Megaloman to człowiek pełen sprzeczności. Na zewnątrz wydaje się silny wszechmocny, w środku jednak targa nim strach i niepewność.

Megaloman jest bardzo trudnym partnerem w związku, bycie z nim może negatywnie wpłynąć na naszą pewność siebie i samoocenę. Megaloman ma trudności w nawiązywaniu głębszych relacji z drugim człowiekiem, z okazywaniem uczuć oraz przyznaniem się do błędu.

Megalomania - pojęcia pokrewne

W temacie megalomanii warto wspomnieć o pojęciach pokrewnych, w tym o narcyzmie, kompleksie Boga i mesjasza.

Narcyzm
Narcyzm może być określany jako cecha charakteru (w lżejszej postaci) lub zaburzenie osobowości (w poważniejszych przypadkach). Obejmuje przekonanie o własnej wyjątkowości, nadmiernie wysoką samoocenę. Narcyzm jest pewny, że jest lepszy od innych, bardzo źle reaguje na krytykę. Wśród przyczyn tego zaburzenia leżą czynniki środowiskowe, ściśle związane ze środowiskiem rodzinnym narcyza. Narcyzm - jako cecha charakteru - nie jest mocno uciążliwy, jako zaburzenie osobowości (osobowość narcystyczna) podlega terapii. Narcyz powinien uczęszczać na spotkania z psychologiem, gdzie odbywa się praca nad jego realnym obrazem siebie. Ponadto, narcyz powinien pracować nad stymulowaniem takich cech jak poczucie winy, empatia oraz wrażliwość na potrzeby drugiego człowieka. Jednocześnie niezbędne jest wyzbycie się egoizmu, który bardzo często cechuje narcyzów.

Kompleks Boga
Określany jest mianem stanu umysłu, w którym dana osoba uważa, że ma nadnaturalne zdolności, jest wyjątkowa, ma nieograniczone moce i możliwości. Zwykle osoba z kompleksem Boga jest przekonana, że stoi ponad innymi, zasługuje na szczególne traktowanie, należy jej się to, co najlepsze i wyjątkowe. Termin "kompleks Boga" funkcjonuje od 1913 roku. Zwykle diagnozowany jest jako zaburzenie współistniejące, np. w schizofrenii. W filozofii funkcjonuje pojęcie egoteizmu, czyli uważania siebie za Boga. Osoba z kompleksem Boga przejawia zachowania bardzo podobne do megalomanii, która jest jednym z objawów tego zaburzenia. Taki człowiek czuje się lepszy od innych, jest narcyzem, uważa, że nie popełnia błędów, za wszelką cenę chce sprawować władzę, posuwa się do manipulacji.

Kompleks mesjasza
Zaburzenie podobne do poprzedniego, kompleks mesjasza nazywa stan psychiczny, kiedy to osoba uważa, że jest wybrana do ważnych celów, np. ocalenia grupy ludzi. Jest często diagnozowany jako zaburzenie współistniejące, np. w przypadku schizofrenii. Wiele osób twierdzi, że Adolf Hitler cierpiał na kompleks mesjasza. Tłumaczyłoby to jego nienawiść do narodu żydowskiego.

Czy megalomanię można leczyć?

Megalomania nie jest uznana za jednostkę chorobową, zwykle jednak towarzyszy innym zaburzeniom, które wymagają specjalistycznej terapii. Jest tak w przypadku zaburzeń osobowości czy schizofrenii. Jak leczyć megalomanię i schorzenia jej towarzyszące? Zwykle terapia opiera się o spotkania z psychologiem (indywidualne lub/i grupowe), branie leków, a w przypadku nasilenia objawów: niezbędna jest hospitalizacja lub leczenie w ośrodku zamkniętym. Jest tak np. w przypadku psychozy czy silnej schizofrenii.

Megalomania jako odrębna cecha może współistnieć z narcyzmem. Nie ma pilnej potrzeby terapii w tym wypadku, aczkolwiek wskazana jest konsultacja psychologiczna oraz praca nad realnym obrazem siebie, zwiększeniem empatii oraz poprawą komunikacji międzyludzkiej.