Czym jest egocentryzm? Egocentryk - dziecko, egocentryk - dorosły

Egocentryk, egocentryzmMianem egocentryzmu określamy postawienie siebie: swojej osoby, potrzeb i oczekiwań na piedestale, przed innymi i nierzadko z pominięciem ich stanowiska. Egocentryzm jest postawą negatywną, ale i może być normą rozwojową, gdy spotykany jest u dzieci w wieku przedszkolnym. Zwany jest wtedy egocentryzmem dziecięcym i stanowi naturalny etap rozwoju emocjonalno-społecznego.

Czym jest egocentryzm?

Termin ten pochodzi z języka łacińskiego i oznacza stawianie siebie w centrum (lac. ego - ja, centrum - środek). Egocentryk jest przekonany o własnej wyjątkowości, swoje potrzeby i poglądy stawia na pierwszym miejscu, inne traktując za nieważne lub nieprawdziwe. Bardzo skupia się na sobie, swoich przeżyciach i doświadczeniach. Tytułowe pojęcie bywa często mylone z egoistą, który z kolei jest osobą skoncentrowaną na własnych korzyściach.

Egocentryzm dziecięcy

Dziecko może być egocentrykiem do 6-7 roku życia i z pewnością nie będzie to informacja pocieszająca dla wielu rodziców, którzy borykają się z wychowywaniem kilkuletnich pociech. Gdy obserwujemy zabawę ruchliwych trzylatków zauważyć możemy, że o wiele chętniej bawią się same niż w grupie. Ich niechęć do współdziałania czy dzielenia się z innymi nie wynika z braku umiejętności społecznych czy ze złośliwości: to naturalny etap rozwoju społecznego oraz czas nabywania umiejętności współżycia w grupie. Dziecko 3-4-letnie woli samodzielnie tworzyć zabawy, historie, metody rozwiązywania problemów lub prosić o pomoc dorosłych. Nie potrafi jeszcze wypracowywać tego typu kwestii w grupie.

Jak się przejawia dziecięcy egocentryzm?

Obserwując zachowania trzy-czterolatków można zauważyć, że zamiast rozmawiać z rówieśnikami czy innymi dziećmi - rozmawiają ze sobą. Podczas zabawy z dorosłym lub innym dzieckiem egocentryczny przedszkolak będzie raczej bawił się obok, tworząc własną historię i przebieg wydarzeń, niż z partnerem zabawy. Przedszkolak postrzega świat poprzez pryzmat własnej osoby i nie dopuszcza do siebie myśli, że ktoś lub coś innego jest ważniejsze niż on sam.

Dla dziecka do 6-7 toku życia najistotniejsze jest to, aby zaspokoić własne potrzeby. Koncentrowanie się na innych, czy to rodzicach czy rówieśnikach może wywołać szereg negatywnych emocji: złość, frustracje, irytację, a nawet agresję. Dziecko buntuje się, ponieważ musi na chwilę zapomnieć o swoich potrzebach i skupić się na czymś innym. Dzieci mogą między sobą przejawiać różne formy agresji tylko po to, aby zaznaczyć, czyje potrzeby są w tym momencie ważniejsze: ich własne!

Dziecięcy egocentryzm

Dziecko - egocentryk

Bicie się, gryzienie czy wyrywanie sobie zabawek jest w tym wieku normą, ponieważ mali egocentrycy nie rozumieją, że druga strona czuje ból fizyczny, smutek czy też jest zła. Wszystko to za sprawą niewykształconej zdolności do empatyzowania. Jest to w tym wieku zupełnie naturalne. Nie wymagajmy więc od kilkulatka, aby rozumiał co i dlaczego zrobił źle. Jego rozwój emocjonalny nie pozwala mu na wczucie się w to, co my czujemy. Może przestać się bić, wie, że to złe, bo tak mówi mama, ale nie może zrozumieć, co czuje druga strona - że cierpi i jest smutna. Dziecko wszystko postrzega jedynie z własnej perspektywy, trudno mu pojąć, że ludzie mogą czuć się w jednej sytuacji zupełnie inaczej.

U młodych uczniów, czyli u 6-cio, a już bardziej u 7-latków widoczny jest progres w rozwoju emocjonalnym. Dziecko zaczyna obserwować innych i rozumieć, co czują oni w określonych sytuacjach. Dzieje się tak za sprawą silniejszego wglądu w siebie i swoje emocje. Dziecko najpierw poznaje swoje uczucia, a następnie powoli uczy się tego, jak czują inni. Zaczyna analizować ich zachowania i brać pod uwagę ich punkt widzenia. Jest w stanie podzielić się czymś z innymi, oddać coś komuś czy postąpić czasem wbrew swoim potrzebom, aby zrobić coś dobrego dla innych. Możliwe są nawet pierwsze działania na rzecz innych, np. aby przypodobać się grupie.

Egocentryk - osoba dorosła

Egocentryczny myślenia i zachowania mija zwykle w okolicy 7 roku życia. Zdarza się jednak, że nie wyrastamy z niego, bowiem wielu dorosłych posiada skłonności do tego typu rozumowania i wynikających z niego zachowań. Dzieje się tak za sprawą nieprzepracowanych zachowań oraz emocji w okresie dzieciństwa. Może to wynikać z różnych przyczyn, dla przykładu gdy dziecko jest wychowywane przez nadmiernie opiekuńczych rodziców, którzy pozwalają dziecku na wszystko, co sprawia, że wzrasta ono w poczuciu własnej wyjątkowości. Nie widzi więc potrzeby, aby zauważać potrzeby i emocje innych, skoro jest najważniejsze. Z drugiej strony może to dotyczyć również dziecka, które jest zaniedbane emocjonalnie. W dorosłym życiu zaczyna dawać sobie to, czego nie miało w dzieciństwie: poczucie bycia wyjątkowym.

Powyżej przedstawiony obraz tworzy narcystyczny rys osobowości, który prowadzi właśnie do tytułowej postawy.

Dorosły egocentryk ma ogromne trudności z funkcjonowaniem w społeczeństwie

Uważa bowiem, że wszyscy powinni przejmować jego sposób myślenia, dostosowywać się do niego. Co jeszcze?

Egocentryk przede wszystkim:

  • patrzy na wszystko wyłącznie z własnej perspektywy, tylko swoje przekonania uznaje za słuszne;
  • poglądy innych są dla egocentryka nieistotne, nieprawdziwe, niemożliwe do przyjęcia;
  • jest osobą krytyczną, samolubną i skoncentrowaną na sobie;
  • przecenia swoje możliwości, ma skłonności do idealizowania własnej osoby;
  • innych ludzi postrzega jako gorszych od siebie;
  • jest roszczeniowa i uważa, że należy jej się to, co najlepsze;
  • narzuca innym swoją wolę i oczekuje posłuszeństwa, np. w relacjach;
  • ma trudności z radzeniem sobie w sytuacjach stresowych;
  • nie widzi niczego złego w czerpaniu korzyści z pracy innych i nie dawaniu nic w zamian.

Jak walczyć z egocentryzmem?

Wiemy już wiele na ten tytułowy temat, jego genezę oraz cechy typowych dla takiej osoby. Pozostaje nam odpowiedzieć sobie na pytanie, jak walczyć z egocentryzmem?

Egocentryk - kobieta dorosła

Dorosła egocentryczka

1. Jak uczyć dziecko empatii i wrażliwości?

Ta walkę warto zacząć u jego źródła, a mianowicie już u naszych dzieci, które muszą rozwojowo się z nim uporać. Pragniesz pomóc dziecku w przepracowaniu dziecięcego egocentryzmu? To wspaniała lekcja empatii i wrażliwości. Poniżej kilka ciekawych wskazówek dla każdego rodzica.

Bądź wzorem do naśladowania
Jeśli chcesz, aby Twoje dziecko wyrosło na świadomego siebie i empatycznego człowieka bądź dla niego najlepszym wzorem. Pokazuj dziecku, co czujesz oraz mów, co czują inni. Gdy pociecha zapyta: "Mamo, skąd wiesz, że babcia jest smutna?", powiedz "Widzę, że ma smutną minę, nie uśmiecha się i trochę się o nią martwię". Mów dziecku, na jakiej podstawie wysnuwasz sądy o emocjach innych ludzi.

Rozmawiajcie o emocjach
Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach, oczywiście w sposób dostosowany do jego wieku. Możesz wspomagać się odpowiednią literaturą dla dzieci, bawić się w teatrzyk i inne zabawy tematyczne.

Dawaj możliwość do trenowania
Teoria to jednak nie wszystko, pozwalaj dziecku na jej ćwiczenie w praktyce. Aranżuj sytuacje społeczne, w których dziecko może trenować swoją wrażliwość i empatię: oddajcie nieużywane zabawki ubogim dzieciom, kupcie karmę i zanieście ją do schroniska, pomóżcie komuś, weźcie udział w akcji charytatywnej.

Nie rób niczego na siłę
Wstydzisz się, gdy Twoje dziecko nie chce pożyczyć koleżance zabawki, usilnie powtarzając, że pluszak jest jego? Spokojnie, nie musisz się krępować, a Twoje dziecko ma prawo do egocentryzmu i swoich emocji. Zamiast mówić: "Daj jej na chwilę tą zabawkę, przecież Ci jej nie weźmie!" Powiedz po prostu: "Nie chcesz dać Ani misia? Bardzo go kochasz, prawda? Ania chciała go chwilę potrzymać, zobaczyć, jaki jest milutki. Może jutro dasz jej go na chwilkę, a ona pokaże Tobie swoją nową lalkę?". Pokaż dziecku, ze rozumiesz jego emocje, podsuń rozwiązanie i pochwal, gdy odważy się na kolejny krok w stronę walki z tym tytułowym zagadnieniem. W żadnym wypadku jednak niczego nie pospieszaj, nie wyśmiewaj dziecka i nie zmuszaj do tego, na co nie jest gotowe.

2. Ktoś z Twoich bliskich jest egocentrykiem?

Bliska Ci osoba wykazuje tendencję do "stawiania siebie na piedestale"? Poniżej kilka porad, które pozwolą Ci radzić sobie z jej cechami charakteru w codziennych kontaktach.

Unikaj kontaktów lub zerwij relację
Podstawowa rada obejmuje oczywiście unikanie kontaktów, a najlepiej zerwanie relacji. Oczywiście w niektórych przypadkach nie jest to możliwe, np. gdy egocentrykiem jest nasz szef (nie zawsze możemy pozwolić sobie na zmianę pracy) czy ktoś z bliskiej rodziny.

Nie pokazuj swoich słabości
W relacji z tego typu osobą nie pokazuj swoich słabości, bo z chęcią je wykorzysta. To człowiek, który czeka, aż druga strona wyjawi mu swoje niedociągnięcia.

Nie bierz wszystkiego do siebie
W kontaktach z egocentrykiem bardzo trudne jest odcięcie się od jego komentarzy i krytyki. Nie bierz wszystkiego, co mówi do siebie, naucz się radzić sobie z jego krytycyzmem. Zrozum, że osoba egocentryczna to tak naprawdę człowiek słaby psychicznie, zakompleksiony, który nie poradził sobie z pewnym zadaniem rozwojowym w okresie dzieciństwa.

Nie przejmuj jego sposobu myślenia
Kolejną pułapką może okazać się przejmowanie sposobu myślenia egocentryka, tak zwane odbijanie piłeczki, czyli odpowiadanie krytyką na krytykę, narcyzmem na narcyzm itd. Może być to dla nas bardzo niekorzystne, zwłaszcza, gdy mamy tendencję do przejmowania czyjegoś sposobu myślenia.

3. Bywasz dorosłym egocentrykiem i chcesz z tym walczyć?

Uważasz, że bywasz czasami egocentryczną osobą? Skupiasz się na sobie i masz problem z dostrzeganiem tego, co czują inni? Możesz zacząć z tym walczyć już dziś.

Zacznij koncentrować się na swoich emocjach
Jeśli uważasz, że jesteś egocentrykiem, zapewne bardzo silnie koncentrujesz się na swojej osobie. Teraz zacznij koncentrować się na emocjach, na tym, co czujesz, czego doświadczasz.

Ćwicz empatię
Zastanawiaj się, co w danej sytuacji czują inni ludzie, patrz na ich twarze, obserwuj zachowania. Wykazuj zainteresowanie ich sprawami,ale i życiem emocjonalnym.

Akceptuj innych takimi, jakimi są
Kolejna kwestia to nauka otwartości oraz tolerancji. Pracuj nad swoją tolerancją dla inności, przyjmuj ludzi takimi, jakimi są. Nie oceniaj ich od razu, nie krytykuj.

Bądź czasami altruistą
Bycie altruistą to przeciwieństwo egoizmu, altruiści działają bowiem na rzecz innych, niczego w zamian nie oczekując. Zrób czasami coś dla innych, zupełnie bezinteresownie: zaangażuj się w zbiórkę dla potrzebujących, pomóż komuś, oddaj swoje niepotrzebne rzeczy, popracuj charytatywnie, np. zostań wolontariuszem. To doskonała lekcja empatii: w każdym wieku.

Czasami egocentryzm jest potrzebny, pozwala nam postawić siebie na piedestale, pomaga w budowaniu poczucia własnej wartości. Pewną jego dozę powinniśmy w sobie zachować, ale jednocześnie ćwiczyć empatię oraz być osobą tolerancyjną i nastawioną na współdziałanie z innymi. Człowiek, jako istota społeczna, balansuje między byciem egocentrykiem a altruistą, naszym zadaniem jest znaleźć między tymi biegunami złoty środek.

Agata Balcer - psycholożka, dziennikarka, blogerka, żona i mama, autorka artykułów na portale kobiece. Lubię poznawać świat, ludzkie historie, pisać i dzielić się wiedzą z innymi.

Komentarze

Zofija
Egocentryk nie lubi inwestować w nikogo poza sobą. Oznacza to, że chętnie skorzysta z pomocy, która będzie mu oferowana, ale nie zdecyduje się na udzielenie jej, kiedy ktoś inny będzie jej potrzebował. Zawsze znajdzie jakaś wygodną wymówkę, zazwyczaj skupiającą się na tym, jak jemu jest obecnie źle i ile ma pracy. W ten sposób sprawi, że proszący o pomoc ostatecznie zacznie martwić się sytuacją egocentryka. W taki sposób zniechęca do zwracania się do niego w trudnej sprawie w przyszłości i ponownie stawia siebie w centrum uwagi. Zrobi bowiem wszystko, żeby nie ubrudzić sobie rąk.