Aksjologia jest nauką o wartościach. To dziedzina filozofii, która traktuje o tym, co jest ważne w życiu człowieka, jakimi ideami powinniśmy się kierować, aby osiągnąć poczucie szczęścia. Wartości z kolei to coś, co w danej chwili życia uznajemy za ważne, cenne, o czym marzymy i co pozwala nam w żyć tak, jak chcemy. Wartości, które wyznajemy są dobrowolne, nikt nie powinien nam ich narzucać. Dowiedz się, jaką funkcję pełni aksjologia i jakimi wartościami warto kierować się w życiu człowieka?
Co dają wartości w życiu człowieka?
System wartości ma każdy z nas - tyle już wiemy. Warto jednak zastanowić się nad tym, co nam daje. Kierowanie się w życiu konkretnymi kwestiami, ideami, normami sprawia, że motywujemy się do działania i pozwalamy spełniać swoje pragnienia i zamierzenia. Dzięki temu systemowi potrafimy rozstrzygnąć, co w danej chwili jest dla nas dobre, a co złe. Pomaga on nam w sytuacjach radosnych, ale i trudnych, bolesnych, kryzysowych, kiedy musimy zareagować szybko, podjąć istotą decyzję pod presją czasu czy w stresie.
Nieco już na ten temat aksjologii zostało powiedziane, warto jednak tą wiedzę uporządkować.
Wartości przede wszystkim:
- porządkują i wartościują nasze życie, sprawiają, że pewne kwestie są dla nas bardziej istotne niż inne, tworzą w naszym życiu pewną hierarchię, dają poczucie uporządkowania;
- pozwalają na realizowanie kontekstowych celów, zgodnie z wyznawanymi ścieżkami, pewne marzenia realizujemy bowiem z większą determinacją, niż inne;
- pozwalają nam na podejmowanie dobrych decyzji, wielu wyborów dokonujemy bowiem zgodnie z własnymi przekonaniami;
- kształtują nasze postawy wobec siebie, ludzi i świata, sprawiają, że zachowujemy się w konkretny, określony sposób, np. pomożemy komuś;
- w istotny sposób wpływają na naszą pewność siebie, samoocenę, ale i odczuwane emocje, np. reagowanie w konkretnych sytuacjach.
Jakimi wartościami kierować się w życiu?
Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, postawione w tej części artykułu. Skupiając się nad zagadnieniem aksjologii warto zwrócić uwagę na fakt, iż każdy z nas posiada swój indywidualny system wartości, stworzony w oparciu o wiele przesłanek. Wielu z nas przejmuje ten wzorzec po swoich rodzicach, opiekunach, kieruje się w życiu podobnymi zasadami i normami, podobne rzeczy są dla nas ważne. Dla innych cenne są doświadczenia z poprzednich lat życia i to na ich podstawie tworzą oni swój system wartości, np. straciliśmy pracę, więc zaczynamy skupiać się na rodzinie i to on, zamiast kariery, staje się celem nadrzędnym.
Wartości w życiu człowieka - podział i rodzaje
Wartości można je podzielić różnorodnie, np. wymienić konkretne cechy czy uczucia, które są dla nas ważne, ale i sfery życia, które ogrywają dla nas najistotniejszą rolę. Aksjologia wyróżnia wiele takich podziałów. Poniżej pierwszy podział, obejmujący uczucia oraz cechy, które cenimy w życiu.
- Miłość - dla wielu z nas najcenniejsza wartość i najpiękniejsze uczucie. To synonim bliskości z innymi ludzkimi, rodziną, ukochaną osobą, bliski przyjaciółmi, pupilami domowymi;
- Przyjaźń - jedna z wyjątkowo cenionych - dla niektórych stawiana na równo z miłością. To relacja, oparta na bliskości, szacunku i wzajemnym zaufaniu, łączy ludzi, którzy są sobie bliscy i wspierają się. Jest podwaliną praktycznie każdej głębszej relacji, każdego związku;
- Szczerość - podwalina praktycznie każdej relacji międzyludzkiej, prawdomówność, unikanie kłamstwa i oszczerstw. Niezwykle ceniona w związkach oraz bliskiej przyjaźni;
- Zaufanie - to posiadanie pewności, że druga osoba jest wobec nas szczera i lojalna, to przeświadczenie o tym, że możemy jej powiedzieć wszystko, że zawsze nam pomoże i nas wesprze;
- Wolność - możliwość działania zgodnie ze swoją wolą, bez narzuconych sposobów i metod postępowania, ludzie wolni mogą swobodnie się realizować, spełniać swoje pragnienia, ale i uczyć się na swoich błędach;
- Odwaga - zwana również męstwem, pozwala nam na podejmowanie ryzyka, działań niepewnych ale i odnajdywanie się w sytuacjach trudnych lub pozornie trudnych.
- Dobroć - bycie dobrym, życzliwym dla innych, gotowość do niesienia pomocy i wsparcia;
- Sprawiedliwość - poczucie uczciwego postępowania oraz traktowania ludzi w ten sam sposób bez względu na to, kim są;
- Szacunek - bardzo silnie związany jest z zaufaniem, obejmuje takie traktowanie drugiej osoby, które pozwala na akceptowanie jej zdania oraz poszanowanie praw;
- Tolerancja - związana z szacunkiem, polega na wykazywaniu otwartego podejścia do inności, akceptowanie tego, co odmienne.
Aksjologia zajmuje się również wartościami, obejmującymi sfery życia, które są dla ludzi ważne to:
- zdrowie, zachowanie dobrego zdrowia i kondycji fizycznej oraz psychicznej;
- rodzina, posiadanie partnera, dzieci, domu, realizowanie się w roli żony/męża, rodzica, ale i z zachowanie dobrych stosunków z rodziną pochodzenia;
- realizowanie się w towarzystwie, posiadanie przyjaciół, bycie osobą lubianą, czasem sławną;
- praca, robienie kariery, realizowanie się w czynnościach zawodowych;
- realizowanie pasji i swoich zainteresowań;
- samorozwój, poszerzanie wiedzy i kompetencji;
- podróże i zwiedzanie nowych miejsc;
- pomoc innym, realizowanie się poprzez udzielanie innym wsparcia;
- popularność, bogactwo i sława, posiadanie majątku, bycie osobą popularną, lubianą, poważaną w społeczeństwie, posiadanie na swoim koncie wielkich dokonań, tworzenie dzieł, dawanie innym radości tym, co robimy.
Prawda jest taka, że każdy z nas jest inny i dla każdego co innego może być w życiu najważniejsze.
Jak kształtuje się system wartości w życiu człowieka?
Idealnym przykładem może być trudna z pozoru sytuacja z kilkulatkiem, który bardzo chce iść z rodzicami zimą na sanki, ale usilnie odmawia włożenia czapki, rękawiczek i szalika. Zdenerwowani opiekunowie proszą, przekonują, aczkolwiek spotykają się z oporem i agresją ze strony swojej pociechy - będącej bagatela - w stadium kształtowania się własnej tożsamości i systemu wartości. Co w tej sytuacji może pomóc? Nie ulegajmy dziecku, zabierzmy zimowe dodatki ze sobą, np. w torbie, ale pozwólmy mu - dosłownie na własnej skórze - przekonać się, że przebywanie na mrozie bez czapki i szala nie jest przyjemne. Gdy dziecko poczuje chłód, z pewnością samo poprosi o włożenie czapki, którą weźmiemy ze sobą.
Co wynika z tej historii? Bez nerwów i stresu uczymy dziecko podejmowania świadomych decyzji na podstawie własnych obserwacji i doświadczeń. Pokazujemy mu, że może samo przekonać się, co i dlaczego jest dla niego dobre. To dla dwu-, trzylatka pierwsze próby brania odpowiedzialności za swoje czyny i decyzje, to niezwykle cenna lekcja… kształtowania się systemu wartości w życiu człowieka. Podobnie przebiega to w dorosłym życiu, wiele wartości przejmujemy - jak wspomniano wyżej - od rodziców, najbliższych, inne są wynikiem naszych przeżyć i doświadczeń.
Tak naprawdę kształtowanie się systemu wartości trwa całe życie, wpływa na niego wiele czynników, zdarzeń, ale i osób, które spotykamy na swojej drodze. To proces niezwykle dynamiczny, podobnie jak proces kształtowania się osobowości. Każdy z nas posiada własny, indywidualny zestaw cech, składający się na osobowość, ale i własny, indywidualny system wartości, co czyni każdego z nas jednostką niepowtarzalną i wyjątkową.
Komentarze